"Ulubieniec królów i książąt, sam książę astronomów".
Żaden naukowiec urodzony na terenie Rzeczpospolitej nie był w XVII wieku równie znany jak Heweliusz. Jego dorobkiem interesowali się nie tylko inni astronomowie, ale też ...monarchowie. Heweliusz zyskał możnych protektorów w postaci króla Jana Kazimierza oraz Jana III Sobieskiego, którego upamiętnił, nadając jednemu z odkrytych przez siebie gwiazdozbiorów miano "Tarczy Sobieskiego". Nawet najpotężniejszy władca ówczesnej Europy - król Francji Ludwik XIV uznał za właściwe sponsorowanie badań astronoma. Heweliusz został włączony do elitarnego grona uczonych-pensjonariuszy. Tego zaszczytu dostępowało wówczas 56 ludzi ze świata nauki i sztuki.
Jan Heweliusz 💫 🔭 historia
Heweliusz urodził się jako 
Jan Hewelke w 1611 roku. Jego ojciec był bogatym browarnikiem. Chciał, aby syn skończył prawo i przejął rodzinną firmę. Początkowo wszystko było na dobrej drodze. Heweliusz zaczął studiować prawo w Lejdzie, ale już wtedy każdą wolną chwilę poświęcał astronomii, zainteresowanie którą wszczepił mu jego nauczyciel z Gimnazjum Piotr Krűger. W końcu przerwał studia i po dwóch latach podróży wrócił do Gdańska. Mając 24 lata ożenił się z piękną Katarzyną Rebeschke , córką zamożnego browarnika, która wniosła w posagu dwa domy wraz z browarem przy ulicy Korzennej 53 i 54, bezpośrednio sąsiadujące ze znajdującym się pod numerem 55 domem i browarem ojca. Heweliusz po śmierci ojca scalił obie firmy. Okazał się zdolnym piwowarem, został przyjęty do cechu browarników, a nawet stanął na jego czele. Produkował mocne piwo bardzo dobrego gatunku zwane jopejskim.
Rozwijał też karierę publiczną, został ławnikiem i rajcą miejskim w Radzie Gdańska. Jako rajca posługiwał się herbem przedstawiającym żurawia, symbolizującego wytrwałość, czujność i skupienie.
Zajmując się browarami nigdy tak naprawdę nie porzucił swojej fascynacji astronomią. W wieku 30 lat zdecydował się na zwrot w karierze. Na dachach swoich kamienic zbudował obserwatorium astronomiczne z własnoręcznie wykonanymi przyrządami. Z czasem było to największe obserwatorium na świecie i najlepiej wyposażone w Europie. Heweliusz badał tam ruchy ciał niebieskich, kreślił mapy księżyca i konstelacji gwiezdnych. Był nie tylko świetnym konstruktorem, ale też zdolnym grafikiem i ilustratorem własnych dzieł. 
Jego słynna "Selenografia" zostało przyjęte w całej Europie z wielkim uznaniem. Zawarte w niej mapy księżyca były tak doskonałe, że dopiero w połowie XIX wieku udało się wykonać lepsze. To Heweliusz wprowadził na mapy nieba gwiazdozbiory: Psy Gończe, Żyrafę, Warkocz Bereniki, Jaszczurkę, Trójkąt, Antinousa, Sekstans, Lwa Małego i wspomnianą wcześniej Tarczę Sobieskiego. Dla fachowców rewelacją okazał się skonstruowany przez niego 39-metrowy teleskop. Wieloletnie obserwacje astronomiczne przyczyniły się do wydania katalogu położenia ponad 1500 gwiazd, w zamian za co Heweliusz został przyjęty do Królewskiego Towarzystwa Nauk w Londynie. Jan Heweliusz wykorzystał własne obserwacje plam słonecznych do określenia okresu obrotów słońca, z dokładnością większą niż jego poprzednicy. Jasnym regionom wokół plam słonecznych dał nazwę faculae, która jest używana także dzisiaj. Jego wyniki obserwacji plam słonecznych z lat 1642 - 1679 są ważne i mają duże znaczenie dla współczesnej astronomii.
W 1662 r. spadł na gdańskiego astronoma ciężki cios. Po przeszło dwudziestoletnim, zgodnym pożyciu zmarła mu żona Katarzyna. Po jej śmierci mistrz poczuł się samotny, bezradny i zagubiony. Dzieci nie mieli. Ponadto rodzina zmarłej dochodziła ostro
praw spadkowych. Czując ciężar wdowieństwa, Heweliusz postanowił ożenić się powtórnie. Wybranką została młodziutka Elżbieta Koopmann, świetnie wykształcona córka zamożnego kupca. To szokujące dysproporcją wieku małżeństwo, w którym pan młody miał 52 lata a panna młoda 16, okazało się szczęśliwe i dobrane pod względem charakterów i upodobań. Zamiłowanie Elżbiety do nauki pomogło jej w zrozumieniu idei męża, została jego najbliższą pomocnicą, towarzyszyła mu w obserwatorium, służyła swoją znajomością języków. Mając oddanego sojusznika mistrz wziął się z jeszcze większą energią do pracy. Przy udziale żony zajął się kometami i wydał dzieło pt. "Kometografia". Warto zaznaczyć, że zaangażowanie żony do obserwacji spotkało się z protestami jej rodziny, gdyż tego rodzaju zajęcia nocne nie były objęte intercyzą ślubną.
Elżbieta dała mężowi również inne, wielkie szczęście - obdarzyła go potomstwem. Starzejący się Jan z dumą i radością nadał pierworodnemu synowi imię Adeodatus, czyli podarowany przez Boga. Synek zmarł w niemowlęctwie ku wielkiej rozpaczy rodziców. Doczekali się jeszcze trzech córek - Katarzyny, Julianny Renaty i Flory Konstancji.
Kolejny cios dotknął Heweliusza w 1679 roku, gdy wielki pożar zniszczył wszystkie należące do niego kamienice, obserwatorium i drogocenne przyrządy. Z czasem udało się odbudować obserwatorium, ale astronom już nigdy nie zdołał odtworzyć tak znakomitego wyposażenia, jakim dysponował wcześniej. Heweliusz zmarł w rocznicę swoich urodzin 28 stycznia 1687 r. Miał 76 lat. Jego "Atlas Ciał Niebieskich", stanowiący efekt pracy całego życia, został złożony i opublikowany pośmiertnie przez jego żonę.
Wielki astronom pozostał w pamięci i świadomości mieszkańców Gdańska, co udowodnił miesięcznik "30 dni" przeprowadzając w roku 2000 plebiscyt na Gdańszczanina 1000-lecia. Heweliusz zajął w nim zaszczytne pierwsze miejsce.
Warto wspomnieć, że imię gdańskiego astronoma 💫 nosi wschodni dziedziniec w Gmachu Głównym Politechniki Gdańskiej. Można tam zobaczyć reliefy wykonane przez Roberta Kaję przedstawiające portret Heweliusza a także atrybuty dziedziny nauki, którą się zajmował: zegar słoneczny, mapę nieba, zegar słoneczny, sekstant oraz wahadło Foucaulta.
Legendę "Papuga Heweliusza" czytaj tutaj
